زبان بدن دروغگویی

Last updated on ۱۳۹۹/۰۸/۰۸

بسیاری از مردم می خواهند زبان بدن دروغگویی را یاد بگیرند. مردم تمایل زیادی به تشخیص دروغ و یادگیری شیوه دروغ گفتن دارند.

اگرچه دروغ گفتن از لحاظ اخلاقی اشتباه و از لحاظ اجتماعی غیرقابل قبول است، همه ما تمایل به دروغ گفتم داریم. بله، این شامل شما و هرکس دیگری نیز می شود. به جوابی که به این سوال می دهید دقت کنید،«عزیزم،آیا غذایی که امشب پختم را دوست داشتی؟» تصور کنید که شما غذا را دوست نداشتید و صادقانه پاسخ می دادید«نه، مرغ مزه مقوا می داد، به اندازه کافی سس نداشت و خیلی شور بود، فکر می کنم مریض شوم!» به احتمال زیاد تا مدت زیادی از شام خبری نخواهد بود. کمی تغییر حقیقت (دروغ مصلحتی) شانس شما را برای اینکه دوباره از شام برخوردار شوید افزایش می دهد.

جدا از این کاربرد بدیهی، مردم در جاهای دیگر هم از دروغ گفتن سود می برند. فروشندگانی که از فروختن به شما ناامید شده اند سعی می کنند با دادن اطلاعات غلط یا نگفتن اطلاعات حیاتی، محصولی را به شما بفروشند. بعضی افراد مانند جاسوس ها در حرفه ای کار می کنند که نیاز به دروغگویی دارد. فردی که متهم شده و در صورت اثبات اتهام سال ها به زندان خواهد رفت انگیزه زیادی برای دروغ گفتن و فرار از این مجازات دارد. به طور خلاصه، مسائل اخلاقی که افراد را از دروغ گفتن باز می دارند نسبی هستند. وقتی عواقب راستگویی زیاد باشند هر اتفاقی محتمل است.

از زمانی که انسان ها زبان را آموختند، یاد گرفتند چگونه ازآن برای دروغگویی استفاده کنند. برای رفتار متقابل در برابر دروغگویی، جوامع قوانین اجتماعی و شعائری ایجاد کردند که هر عضو جامعه برای اینکه بخشی از آن جامعه باشد باید از آن تبعیت کند. در واقع به این شکل مذهب شکل گرفت و قوانین صریح و مجازات های مشخص برای دروغگویان در نظرگرفته شد(در این دنیا و دنیای پس از مرگ). این تکامل همزمان زبان و آیین ها در نهایت به شکل گیری جوامع پیچیده امروزی با فرهنگ ها و هنجارهای پیچیده در مورد دروغگویی منجر شد. از دوران کودکی به بچه ها گفته می شود که دروغ نگویند اما رفتار پدر و مادر لزوما با این توصیه سازگار نیست. مادر به فرزند خود می گوید به پدر چیزی در مورد کیک تولد که داخل یخچال است و جشنی که برنامه ریزی کرده اند نگوید. در عمل مادر به فرزند خود می گوید دروغ بگوید. این تناقض ها تا دوران بلوغ با ما می مانند. فریبکاری همه جا هست و ما پیوسته به این فکر می کنیم که هر جا فریبکاری مناسب بود و به نفع ما بود از آن استفاده کنیم.

بنابراین، همه به توانایی شناسایی موفق علائم غیرکلامی مربوط به دروغگویی علاقه مند هستند. سوال اینجاست که آیا تشخیص دروغ امکان پذیر است؟

آیا می توانید دروغ را تشخیص دهید؟

در میان محققین زبان بدن، دو اردوگاه وجود دارد. یک اردوگاه اعتقاد دارند که ژست هایی وجود دارد که با دروغگویی مرتبط هستند و اگر با درنظر گرفتن علائم دیگر دیده شوند می توانند دروغگویی را تشخیص دهند. یکی از مهمترین افراد این گروه آلن پیس(Pease 2004) است که بسیاری از این ژست ها را دسته بندی کرده است. لمس بینی، نوازش گردن، گرفتن گوش، مالیدن چشم و … از این ژست ها هستند. اردوگاه دیگر اعتقاد دارند نشانگری غیرکلامی که به تنهایی نشان دهنده دروغگویی فرد باشد وجود ندارد(Matsumoto,2011). این گروه اعتقاد دارند خواندن این ژست ها مانند مالیدن بینی و غیره بی معنی است زیرا افرادی که در دروغ گفتن ماهر هستند این مسئله را می دانند و به راحتی بقیه را فریب می دهند. بهترین افراد این اردوگاه جو ناوارو، پاول اکمن، ماتسوموتو و آلدرت وریج هستند(Navarro 2008).

به نکاتی که توسط اردوگاه دوم بیان می شود دقت کنید. یکی از علائم دروغگویی اجتناب از تماس چشمی است. طبق معمول این علامت باید به همراه علائم دیگر در نظر گرفته شود تا بتوان نتیجه گرفت فرد در حال دروغ گفتن است و این چیزی است که اردوگاه اول نیز روی آن توافق دارند. محققینی مانند آلدرت وریج به این نتیجه رسیده اند که افرادی که از روی عادت دروغ می گویند به مدت بیشتری تماس چشمی را حفظ می کنند (Vrij 2008). ضداجتماع ها، شخصیت های ماکیاولی و آن ها که با دروغ گفتن زندگی می کنند از این دسته هستند. از آنجاییکه آن ها می دانند دیگران به دنبال یافتن این رفتار هستند و به این دلیل که واقعاً به این که لو بروند اهمیتی نمی دهند، با نگاه بیشتر به چشمان دیگران، اجتناب از تماس چشمی را جبران می کنند.

پس اگر می خواهید برای تشخیص دروغگویی یک فرد فقط به نگاه او تکیه کنید، به احتمال زیاد توسط فردی که در دروغگویی مهارت دارد فریب خواهید خورد، مخصوصاً زمانی که کیفیت زندگی آن شخص به این دروغ وابسته باشد(مانند نجات از زندان).

پاسخ به این سوال که آیا می توان با استفاده اززبان بدن دروغگویی را تشخیص داد بستگی به این دارد که شما او را می شناسید یا خیر. اگر شخص را بشناسید،گذشته

او را بدانید، الگوی رفتاری او را بفهمید و به علائم غیرکلامی که به همراه حرف های او می آیند دقت کنید، می توانید در مورد دروغ گفتن او نظر دهید. اما اگر آن شخص را نشناسید، محیط شلوغ باشد، او دروغگوی ماهری باشد، عواقب راستگویی زیاد باشد، شخص تحت فشار یا مست باشد، در این صورت علائم غیرکلامی به تنهایی نشانگر خوبی نیستند و نیاز به ارزیابی گسترده تری برای تشخیص دروغ دارید.

آیا به این مرد اعتماد می کنید ?

با این وجود، هنوز شناخت ژست های دروغ گوییاستاندارد مفید است و در موقعیت های مناسب می توانید از این دانش به همراه سایر علائم مانند جملاتی که فرد به زبان می آورد، شخصیت و گذشته فرد استفاده کنید. در واقع هدف این کار جستجوی بروز هیجانات است. این عبارت برای توضیح نمایش ناخودآگاه هیجانات سرکوب شده استفاده می شود. بروز هیجانات هنگامی که شخص فریبکار هیجانات شدیدی را تجربه می کند رخ می دهد. تشخیص این بروز به شما کمک می کند متوجه شوید فردی که با او در ارتباط هستید راست می گوید یا دروغ می گوید. آیا زبان بدن دروغگو را می توانید تشخیص دهید ؟

خلاصه کلام :

۱- پلک زدن بیش از حد
اگر فردی با شما در حال صحبت است و در حالت عادی و معمولی که صحبت می کرده از پلک زدن های پی در پی خبری نبود ولی در حال صحبت دچار این عارضه شد لطفا به درستی و نادرستی حرف های او شک کنید .

۲- انداختن شانه ها به بالا
اگر فردی موقع حرف زدن یکی از شانه های خود را بالا انداخت و کج کرد یکی دیگر از نشانه های فیزیکی زبان بدن در افراد دروغگو خواهد بود . امکان دارد شانه سمت چپ بالا انداخته شود و فرد مقابل بعد از اتمام حرف ها به سمت جلو خم شود .

۳- پنهان کردن چشم ها
پنهان کردن نگاه به فرد مقابل هنگام دروغ شایع ترین نوع زبان بدن دروغگو هست که بیشتر افراد نمی توانند موقع دروغ چشم های خود را از ما پنهان کنند . نگاه چشم ها به سمت پایین و یا اطراف تغییر مسیر می دهد و سعی می کند تا حد امکان ارتباط چشمی را با ما برقرار نکند .
و……

۴ – دیگر نمی‌خواهد بشنود
معمولا ما با دیدن چهره افراد می توانیم تشخیص دهیم که مایل هستند با ما صحبت کنند یا نه؟ معمولا چهره افرادی که دروغ می گویند وقتی در مورد دروغشان صحبت می شود مایل نیستند دوباره دروغ خود را بشنوند و سعی در عوض کردن موضوع مورد صحبت را به طور مستقیم و یا غیر مشتقیم دارند .

۵ – صدای خیلی زیر یا خیلی بم
پیدا کردن دروغگو از طریق زبان بدن زیاد راحت نیست اما یک نشانه رو هیچ وقت فراموش نکنید . روان‌شناسان معتقدند صدا، علامت خوبی برای شناسایی دروغگو است. در واقع این ما نیستیم که صدا را کنترل می‌کنیم. مغز بر اساس احساساتی که داریم آن را به شکل اتوماتیک تنظیم می‌کند. وقتی دروغ می‌گوییم، می‌ترسیم رسوا شویم. به همین علت معمولا تن صدا تغییر می‌کند و خیلی زیر یا خیلی بم می‌شود.

۶- ژست‌های مخصوص
سرفه کردن درون مشت، بالا بردن دست روی سر و عقب بردن بالاتنه موقع حرف زدن از جمله ژست‌های آدم‌های دروغگو است. البته باید مراقب هم بود. برخی دروغگوها برای آنکه احساسات‌شان نمایان نشود حین حرف زدن کاملا خنثی عمل می‌کنند و معمولا بدن را جمع می کنند و حرکات خود را محدود می کنند . به دهان و حالت ‌لب‌های طرف مقابل نیز باید خیلی توجه کنید وقتی او دهانش را جمع می‌کند یا زبانش را روی لب‌هایش می‌کشد باید به حرف‌هایش شک کرد چون این کار می‌تواند نشان دهد که فرد خیلی عصبی است و می‌خواهد اطلاعات را بروز نداده و عصبی بودنش را نیز نشان ندهد. وقتی لب‌ها سفت می‌شوند نشان‌دهنده این است که فرد می‌خواهد حقیقت را پیش خود نگه دارد. زبان‌زدن به لب‌ها می‌تواند نشانه فروخوردن عصبانیت نیز باشد. وقتی فردی عصبی می‌شود لب‌هایش خشک می‌شود و سعی می‌کند با لیسیدن لب‌ها و قورت دادن آب دهان لغاتی که می‌خواهد بگوید را پیدا کند. خنده اجباری(زورکی) داشتن یکی دیگر از این نشانه های دروغگویی هست . یک لبخند واقعی به سمت بالا امتداد یافته و سبب چین خوردن چشمها می گردد در حالی که لبخند زورکی بیشتر شباهت به دهن کجی دارد که معمولا نشانه بی صداقتی و دروغگویی است

۷- سخنان ضد و نقیض
دروغگوها به دلیل ترس از رسوا و شرمنده شدن تعادل احساسی درستی نداشته و حتی حرف‌های آنها کم و بیش ضد و نقیض است. برای آنکه مطمئن شوید یک فرد دروغ می‌گوید از او بخواهید دقیقا حرفی را که در یک موقعیت خاص زده برای شما در مواقع مختلف تکرار کند، حتی سوالات متفاوت و مدام در مورد همان مساله می‌تواند ثبات فکری دروغگو را بر هم بریزد. در هنگام حرف زدن زیاد تپق می زنند و اشتباهات فراوان گفتاری را سعی می کنند به گونه ای بپوشانند . آنها سعی می کنند به گونه ای گیج و مبهم سخن بگویند و با این کار به شما اجازه نمی دهند تا حرفهای آنان را تجزیه کنید . آدمهای دروغگو همیشه سعی می کنند حرفهای زیبا و جذاب به زبان بیاورند و با این کار می خواهند امکان کشف حقیقت را از ما سلب کنند .سراغ احساسات ما می روند و می خواهند با تحریک احساسات ما را گمراه کنند .

۸- بازی کردن با دست ها و وسایل
بازی کردن با انگشتان دست و یا بازی کردن با وسایل همراه خود نشانه دیگری از استرس داشتن برای برملا شدن موضوعی خاص است . فرد دروغگو معمولا هنگام حرف زدن حرکت اضافی زیادی از خود بروز می دهد . یکی دیگر از نشانه‌هایی که می‌توانید با آن به دروغگویی طرف مقابل‌تان شک کنید این است که به‌طور ناگهانی دست‌هایش را در جیبش می‌گذارد اما این‌که چرا این عمل می‌تواند نشانه دروغگویی باشد به این دلیل است که وقتی فردی کف دست‌هایش را نشان می‌دهد یعنی این‌که او راحت و صادق است، بنابراین وقتی دروغ می‌گوید به‌طور غریزی احساس می‌کند که باید دست‌هایش را پنهان کند. همچنین ممکن است که فرد دروغگو دست‌ها را پشتش پنهان کند یا این‌که سعی کند با دست‌هایش با یک چیز بازی کند، مثلا با گوشی موبایلش دست‌هایش را مشغول کند و به این طریق اجازه ندهد که شما دست‌هایش را آشکار ببینید.

۹ – عرق کردن بیش از حد
شناخته‌ترین نشانه‌هایی که می‌تواند یک فرد دروغگو را لو دهد، عرق کردن و اضطراب اوست. زمانی که ما دروغ می‌گوییم همیشه می‌ترسیم لو برویم. به همین دلیل دچار اضطراب می‌شویم و اضطراب با افزایش ضربان قلب و عرق کردن همراه است. اما این موضوع در رابطه با همه مردم صادق نیست. برخی افراد به دروغگویی عادت دارند و دچار اضطراب نمی‌شوند و یا اینکه هوای محیط برای آنها گرم است و ناخوشایند .

۱۰- حالت تدافعی گرفتن
جمع کردن بدن و رفتن در لاک دفاعی جزو یکی از نشانه های دروغگویی است . فرد دروغگو ممکن است ناخودآگاه اشیائی (کتاب، فنجان قهوه و امثال آن) را بین شما و خودش قرار دهد تا ناخو آگاه دیوار دفاعی تشکیل دهد . پوشاندن دهان و یا نصف چهره هم می تواند یک نوع حالت تدافعی باشد . یکی دیگر از رایج‌ترین حرکاتی که هر فرد موقع دروغ گفتن می‌تواند از خود نشان دهد این است که با انگشت اشاره خود زیر بینی‌اش را بمالد و در واقع به‌گونه‌ای این کار را انجام دهد که مقابل دهان خود را بپوشاند. این کار را بیشتر از افرادی می‌بینید که به‌طور معمول چندان دروغ نمی‌گویند بنابراین در درون‌شان کمی احساس تاسف و پشیمانی وجود دارد. اگر بخواهیم این حرکت را دقیق شرح دهیم به این ترتیب است که بلافاصله بعد از صحبتش، او صورتش را به‌گونه‌ای لمس می‌کند که کمی روی دهانش را می‌پوشاند در واقع مثل این است که او خودش هم حرف‌هایی را که از دهانش بیرون می‌آید باور نمی‌کند.

۱۱- خاراندن گردن و پشت گردن
مالیدن پلک ها ، خاراندن گردن و پشت گردن … همگی اینها نشانه میمیک صورت یک فرد حین دروغ گفتن است. صورت دقیقا احساساتی را که داریم نشان می‌دهد و کنترل عمقی آنها کمی سخت است. اگر فردی میمیک غیرطبیعی و غیرمعمول دارد و حین صحبت با شما دچار تیک خاصی مثل مالیدن پلک و… می‌شود، می‌توانید به حرف‌های او شک کنید. وقتی از آنها سوال می شود دماغ یا گوششان را به حالت عصبی می خارانند .

۱۲- مردمک چشم
چشم آیینه ی تفکراتی است که در ذهن جریان دارد. بازتاب کلیه ی فرایندهای ذهنی را می‌توان بطور مستقیم در چشم مشاهده نمود. تحقیقاتی که در حوزه اعصاب و زبان شناسی انجام گردیده حاکی از این امر است که چشم نسبت به تفکرات مختلف ذهنی از خود واکنش های متفاوت نشان می‌دهد. مردمک چشم افراد دروغگو شروع به تنگ شدن می کند و هر چقدر هم فرد دروغگوی ماهری باشد نمی تواند مردمک چشم خود را قایم کند و آشکار می شود حالت های مردمک چشم در مقابل شما . کوچک شدن مردمک چشم یکی از مهمترین های علایم دروغگوی است . قوی ترین نشانه یک دروغگو و شناخت ان با زبان بدن این نشانه هست .

کتاب مهندسی زبان بدن : نویسنده پویا ودایع