Last updated on ۱۳۹۹/۰۸/۰۸
از زمان راه‌اندازی بیت کوین یا «پول سری» مدت زیادی نمی‌گذرد؛ چیزی در حدود 7 سال. اما فقط دو سال است که این «پول سری» در حال تحول اقتصاد دنیاست. سرعت استفاده از آن البته در نیمه دوم سال جاری میلادی افزایش چشمگیری داشته است.
هرچند این پول به گفته اقتصاددانان نسبت به حجم اقتصاد جهانی چندان زیاد نیست،اما سرعت آن توجه سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است؛ به طوری که در حال حاضر 46 درصد از معاملات بیت کوین در ژاپن و با ین انجام می شود و بیت کوین در گردش در بازار جهانی به 74 میلیارد دلار رسیده است. این پول الکترونیکی برعکس پول های رایج در دنیا که هر کشوری ناشر آن است،هیچکس مالک شبکه بیت کوین نیست.در واقع این کاربران بیت کوین در سراسر جهان هستند که آنرا کنترل می کنند و توسعه دهندگان بیت کوین تنها نرم افزار آن را بهبود می بخشند.
یت کوین یک اَپ روی گوشی تلفن همراه و یا یک برنامه کامپیوتری که یک کیف پول برای افراد در نظر گرفته و به کاربر اجازه می دهد تا با آن به ارسال یا دریافت بیت کوین‌ها بپردازد.
آیا می توان به بیت کوین اعتماد کرد و آیا می توان با آن پولدار شد؟ اینها نمونه سئوالاتی است که نیاز به گذشت زمان دارد. اقتصاددانان می گویند،در بیت کوین اصولاً نیازی به اعتماد کردن نیست. یعنی هر کسی می تواند هر زمان که بخواهد به سراسر کد منبع آن، دسترسی داشته باشد. اما اینکه می توان پولدار شد یا نه، شاید بهترین کار این باشدکه منتظر رقابت این پول با سایر پولهای رایج ماند.
حتما برای کسانی که برایشان بیت کوین جذابیت دارد، می‌خواهند اول بدانند که این پول در اقتصاد بین المللی چه خطرات و تبعاتی دارد و چقدر بازارهای جهانی را می تواند تحت تاثیر بگذارد.یا اینکه آیا از این پول می تواند در مبادلات بزرگ تجاری یا در بورس های جهانی استفاده کرد؟
دکتر مرتضی ایمانی‌راد کارشناس اقتصادبین المللی در این رابطه به خبرآنلاین گفت: «بیت کوین یک پول رمزدار الکترونیکى است و در شرایط فعلى نقش مهمى در اقتصاد بین الملل ندارد. دلیل آن این است که بیت کوین هنوز توسط بسیارى از کشورهاى جهان به رسمیت شناخته نشده است و ضمنا حجم بیت کوینى که منتشر شده است به اندازه اى نیست که بتواند روى متغیرهاى واقعى اقتصاد اثر بگذارد.
در شرایط فعلى چند کار با بیت کوین انجام مى شود؛ ابتدا بیت کوین در بعضى از مراکز فروش و رستورانها به عنوان یک ابزار پرداخت رسمیت پیدا کرده است و شما می‌توانید هزینه هاى خود را با آن پرداخت کنید. روال این گونه است که شما یک کیف الکترونیکى دارید که در آن بیت کوین نگه دارى میکنید. فروشنده هم یک کیف الکترونیکى دارد. وقتى شما خریدتان را انجام می‌دهید، از کیف پول خود به کیف پول فروشنده مبلغ مورد درخواست را انتقال می‌دهید و کار تمام مى شود. این کار بسیار ساده انجام مى شود. نکته جالب توجه این است که شما هر مقدار بیت کوین می‌خواهید می‌توانید براى فروشنده و یا فرد دیگرى ارسال کنید. به عبارت دیگر این طور نیست که بیت کوین مثل دلار باشد و به صد سنت تقسیم شده باشد. بیت کوین را به صورت کسرى هم می‌توانید انتقال دهید. این یکى از ویژگى هاى بیت کوین که تمامى پول هاى جهانى فاقد این ویژگى هستند.»
این اقتصاددان با تشریح دومین مزیت بیت کوین عنوان کرد: «کار دومى که بیت کوین انجام مى دهد حفظ ارزش پول است. بسیارى از معامله گران بیت کوین معتقدند که در مواقع بحران هاى اقتصادى این پول ارزش بیشترى پیدا میکند. یعنى همانند طلا در اقتصاد جهانى عمل میکند. این نقش بیت کوین در ژاپن بیشتر استفاده مى شود. مطالعات انجام شده روى این پول نشان مى دهد که بعضى از معامله گران از آن براى پوشش ریسک خود استفاده میکنند.
او افزود: «استفاده سوم هم سوداگرى speculation است.خیلى‌ها معتقدند که ارزش بیت کوین رو به افزایش است و با خرید آن در شرایط فعلى و فروش آن موقعى که بالاتر رفت سود کسب میکنند. الان این نقش بیت کوین بسیار بارز شده است، چون ارزش این پول در ابتداى کار از چند سنت به بالاى چهار هزار دلار در هفته گذشته رسیده است و بنابراین جاى خوبى براى سرمایه گذارى سوداگران بازارهاى مالى هستند. گذشته از آن نوسانات بیت کوین در بازار خرید و فروش بیت کوین بسیار زیاد است. اگر شما شاخص نوسان بیت کوین bitcoin volatility index را ببینید از تمام جفت ارزهاى رایج در بازار فارکس بیشتر نوسان میکند و همین ویژگى بیت کوین را به ابزارى بسیار قوى براى سوداگرى تبدیل کرده است و به همین دلیل روزانه مقدار بسیار زیادى بیت کوین مبادله مى شود که معمولا با دلار امریکا مبادله مى شود. ضمنا از بیت کوین براى تسویه حسابهاى شخصى هم استفاده مى شود و شما مى توانید بدهى خود را با بیت کوین تسویه کنید.»
این اقتصاددان معتقد است که اگرچه در حال حاضر بیت کوین مورد استفاده در مبادلات قرار می گیرد، اما هنوز رسمیت نیافته است و هم مقدار آن در شرایط فعلى محدود است و لذا نمی‌تواند در اقتصاد جهانى نقش مهمى داشته باشد.
ایمانی راد می گوید: «یکى از ویژگى هاى منحصر به فرد بیت کوین این است که کاملا غیر متمرکز است و توسط هیچ سازمان و دولتى کنترل نمى شود و از آن گذشته مشکلات تبدیل یک ارز به ارز دیگر را حذف کرده ست. وقتى شما در جهان با بیت کوین معامله میکنید لازم نیست ارز آن کشور را خریدارى کنید.چون بیت کوین را در سراسر جهان می‌توانید استفاده کنید و دیگر نیازى به تبدیل پول ندارید. ضمنا چون این پول کاغذى و فلزى هم نیست مشکل حمل آن را هم ندارید. بیت کوین روى موبایل شما است و با صرف چند ثانیه می‌توانید پرداخت خود را انجام دهید. ضمنا چون این پول رمز گذارى شده است، احتمال سرقت الکترونیکى در آن بسیار کم است. همه این ویژگى ها بیت کوین را در جهان بسیار مطلوب کرده است و به همین دلیل روز به روز تقاضا براى آن در حال افزایش است.»
بیت کوین پشتوانه دارد؟
شاید برای شما هم سئوال پیش بیاید که خب،همه پولها پشتوانه دارند، آیا بیت کوین هم پشتوانه دارد؟ مرتضی ایمانی‌راد در این توضیح می دهد: « البته میدانید که پشتوانه دلار دیگه طلا نیست. ولى می‌بینید که دلار در سراسر جهان طرفدار دارد و هنوز هم پول پرقدرتى به حساب مى آید. در شرایطى که پول کاغذى براى اولین بار انتشار یافت ، طبیعى بود که مى بایستى براى آن پشتوانه اى در نظر بگیرند. ولى وقتى مردم قدرت اقتصادى کشور را دیدند و ثبات پول را هم تجربه کردند خیلى برایشان مهم نبود که پول پشتوانه دارد یا نه.
الان هم بیشتر پولهاى جهان بدون پشتوانه‌اند و اطمینان مردم به پولهاى ملى بر اساس معیارهاى دیگرى تعیین مى‌شود. طبیعى است که هر چه اقتصاد یک کشور قدرتمندتر مى شود پول آن کشور هم ، اگر شرایط دیگر دخالت نکنند، قدرتمندتر مى شود.
بنابراین سئوال شما از این نظر مهم است که بیت کوین پولى جدید است و نیاز به پشتوانه دارد. این سئوال به نظرم مهم است. موارد زیر را به عنوان پشتوانه هاى بیت کوین می‌توانم ذکر کنم :
اول :در نظر داشته باشیم که یک اقتصاد جهانى شده شکل گرفته است که مردم در یک کشور زندگى میکنند و در کشورى دیگر کار میکنند. ضمنا خرید ها هم عمدتا اینترنتى و در ضمن جهانى شده است و هم در هم تنیدگى اقتصادى الزام به یک پول واحد را بیشتر کرده است . یکى از دلایلى که دلار در بیش از شصت درصد مبادلات جهانى نقش دارد همین الزام وجود دارد. بیت کوین الان به عنوان یک پول واحد میتواند در هر کشورى مورد استفاده قرار گیرد. اگر بیت کوین توسعه یابد و در کشورهاى بیشترى مورد استقبال قرار گیرد ، شما مى توانید بیت کوین را نه در جیبتان بلکه روى موبایلتان بگذارید و در کل کره زمین خرج کنید.
منظورم این است که اقتصاد جهانى شده و توسعه جهانى اینترنت و الزام به پول واحد جهانى بزرگترین پشتوانه بیت کوین است . به همین دلیل به نظر من بیت کوین و سایر پولهاى رمز پایه در آینده توسعه بیشترى پیدا میکنند و نقش بیشترى در اقتصاد جهانى ایفاء خواهند کرد. هم اکنون دانمارک سوئد، کره جنوبى ، هلند، فنلاند ، استرالیا و چندین کشور دیگر بیت کوین را به عنوان یک پول و وسیله پرداخت قبول کرده اند. در گروهى دیگر از کشورها بیت کوین را نه به عنوان یک پول بلکه به عنوان یک کالا پذیرفته اند. ضمنا در نظر داشته باشیم که استونى نه تنها بیت کوین را به عنوان یک پول به رسمیت شناخته است ، بلکه در حوزه هاى دولتى و سلامت و حتى بانکى مورد استفاده قرار داده است.
دوم : یک شبکه اطلاعاتى قدرتمند به نام block chain از امنیت یکتایى معاملات بیت کوین حفاظت میکند که این خود میتواند یک پشتوانه قوى براى بیت کوین باشد.
اینکه blockchain چیست و چگونه کار میکند خود نیاز به زمان بیشترى دارد که الان نمی‌توان به آن پرداخت. به طور خلاصه اگر شما یک ملیون تومان در حساب خود داشته باشید می‌توانید یک چک به مبلغ یک ملیون تومان به یک نفر بدهید. ولى خودتان میدانید که چندین چک دیگر هم به طور تقلبى مى توانید صادر کنید. این مشکل در معاملات بیت کوین هم وجود دارد. Block هایى که در شبکه ایجاد مى شود جلوى این تقلب را میگیرد و بنابراین از نظر امنیت در سطح بالایى قرار دارند .
سوم: شفافیت در شبکه بیت کوین بسیار بالا است . همه چیز قابل وارسى است. هیچ چیز محرمانه اى وجود ندارد. آیا فکر نمی‌کنید که این سیستم اطمینان ایجاد میکند. خیلى از معامله گران بیت کوین معتقدند که این پول براى آنها اطمینان بیشترى دارد تا پولهاى کشورهاى دیگر.
چهارم: یک نکته دیگر می‌ماند که بدون ارتباط با پشتوانه بیت کوین نیست. همان طور که میدانید بیت کوین و مدیریت و گردش آن بدون کنترل و غیر متمرکز decentralized است یعنى هیچ دولتى و قدرتى آن را کنترل نمی‌کند. به طور طبیعى پروتکل هاى بیت کوین از طریق اجماع شکل میگیرد ولى نه سازمانى درگیر این اجماع است و نه دولتى و نه قدرتى. به همین دلیل بیت کوین یک سیستم باز و یک open source به حساب مى آید که بدون اراده گروهى به طور مستمر در حال قوى تر شدن است.
به نظرم اینها دلایل کافى براى قدرت گیرى بیت کوین هست و همینها مى تواند اطمینان به مردم بدهد که ارزش پول آنها محفوظ است. البته هر پولى در دوران شکل گیرى به موانع و مشکلاتى بر مى خورد، ولى همین ها باعث قدرت گیرى بیت کوین خواهد شد.»
تهدیدهای پولشویی
پولشویی تبدیل سود حاصل از خلافکاری و فساد به دارایی‌های به ظاهر مشروع است یا به عبارتی مبهم کردن منشا منابع مالی.دراین رابطه یک اتحادیه از 29 کشور دنیا بر فعالیت های پولشویی نظارت می کنند و کشورهایی که می خواهند مبادلات تجاری باثباتی در دنیا داشته باشند،لازم است که مقررات پولشویی را در کشور خود اجرایی کنند. The Financial Action Task Force که مخفف FATF است یک مجموعه سیاست‌گذار پرنفوذ است که نکاتی در قالب توصیه در حوزه مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم ارائه میکند.
ماموریت این گروه مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم را در نظام مالی جهانی است. اولین تقابلی که در رابطه با بیت کوین مطرح می شود،احتمال دور زدن قوانین رایج پولشویی در دنیاست.
ایمانی‌راد در پاسخ به این پرسش که این پول رمزگذاری شده و امنیت بالایی دارد؛ چه تضمینی وجود دارد که فراگیر شدنش پروتکل پولشویی را تحت تاثیر قرار ندهد؟ و اصولا می توان تهدیدی برای قوانین پولشویی باشد؟،می گوید:« فکر می‌کنم تا آن موقع وقت زیادى داریم و تحولات زیادى رخ خواهد داد. در شرایط فعلى حجم بیت کوین رایج در بازارها آنقدر بالا نیست که ارزش پول شویى داشته باشد. ولى اگر توسعه بیشترى پیدا کند این خطر کاملا قابل تشخیص است. هر چند که فعلا حجم بیت کوین بالا نیست ، ولى گزارشات متعددى از پول شویى در کشورهاى مختلف ارایه شده است. در شرایط فعلى اگر شما بخواهید یک حساب بیت کوین باز کنید و به حسابتان پول واریز کنید بسیار سریع انجام مى شود و حساسیت هایى که براى پول شویى وجود دارد در این معاملات نیست.
به نظرم پولشویى پاشنه آشیل بیت کوین و سایر پولهاى رمز پایه است. این یکى از همان تهدیدهایى است که قبلا گفتم. ولى از این طرف هم بیکار نمى مانند. در شبکه گسترده مجازى ممکن است همان طور که براى مدیریت متمرکز آن راه حلى عجیب پیدا کردند، براى پول شویى هم بتوانند راه حلى پیدا کنند.»
آیا این پول می تواند تاثیری بر اقتصادهایی مثل ایران هم بگذارد؟
ایمانی راد در این رابطه توضیح می دهد:« با توجه به اینکه این پول در ایران قانونى نیست و مبادلات بیت کوین هم قانونى برایش نداریم و به رسمیت هم نشناخته ایم ، بنابراین انتظار نداریم که اثرى بر اقتصاد ایران داشته باشد. در کشورهاى جهان هم همین طور است. در برخى از کشورها بیت کوین توسعه پیدا کرده و دارد به تدریج اثر خود را می‌گذارد. ولى عمومیت ندارد. اکثریت کشورهاى جهان بیت کوین را به رسمیت نمى شناسند و یا سکوت کرده اند. بنابراین خیلى کار دارد که بیت کوین و سایر ارزهاى رمز پایه بتوانند روى اقتصاد واقعى اثر گذار باشند.
اگر به ایران برگردیم ، اطلاعى که من دارم دولت به طور اجرایى سایت هایى را که بیت کوین معامله میکند را می‌بندد و یا فیلتر میکند. این نشان می‌دهد که بیت کوین به سادگى نمی‌تواند در ایران جا باز کند و لذا نمى تواند اثرى بر اقتصاد ایران داشته باشد. ولى در حاشیه عده اى خریدهاى خود را با بیت کوین انجام می‌دهند و فکر می‌کنم تعدادى هم در حال معامله بیت کوین در فضاى بین‌المللى هستند. یکى از دلایل آن هم این است که شما به راحتى می‌توانید وارد بازار ارزهاى رمز پایه شوید ، ولى ورود به بازار معامله ارزهاى جهانى ( بازار فارکس ) به این سادگى نیست . از این‌رو براى ایرانیان که ورود به بازار فارکس غیر قانونى و بسیار محدود کننده است ، بازار بیت کوین ، علیرغم غیر قانونى بودن ، یک فرصت به حساب مى آید. ولى باز تاکید کنم که این فعالیت ها محدودند و بنابراین در شرایط فعلى ارزهاى رمز پایه اثرى بر اقتصاد ایران ندارند.»
بیت کوین ابزاردور زدن تحریم ها می شود؟
یکی از ابزارهایی که در جریان تحریم های بین المللی علیه ایران تبعات بسیار سنگینی به جای گذاشت،تحریم های بانکی بود.تحریم هایی که هنوز آثار آن باقی مانده است و هر از گاهی می شنویم که برخی بانکهای بزرگ هنوز به سختی برای مبادلات پولی با ایران راضی می شوند.اینکه آیا این پول جدید می تواند،در تحریم های احتمالی کاربرد داشته باشد،محور آخرین سئوالی است که از مرتضی ایمانی راد پرسیدم،البته با این شرط که این گفت وگو باز بماند و در ماههای آینده همزمان با تحولات بین المللی ادامه یابد.
این کارشناس اقتصاد بین الملل در پاسخ به این سئوال که :بخشی از معاملات نفتی جهان با بیت کوین در حال انجام است و ممکن است فراگیرتر شود؛اگر این اتفاق بیفتد شاید دولت ناگزیر به استفاده از این پول شود خصوصا که هنوز نقل و انتقال پول از طریق بانکها برای ایران به دلیل باقی ماندن بخشی از تحریم ها پابرجاست.فکر می کنید معاملات نفتی دنیا تحت تاثیر این پول قرار بگیرد؟ می گوید: «بله ، معاملاتى به طور روزانه در بروکرهاى قانونى در سطح جهان در حال انجام است و این یک باره و محدود نیست ، بلکه به طور مستمر این مبادلات در حال انجام است. فقط نکته این است که بیشتر این مبادلات واقعى نیست و روى Crude Oil CFD معامله انجام می شود که بیشتر معاملات براى کسب سود است نه براى تحویل نفت.
هم در این بروکرها و هم در معامله واقعى خرید نفت با بیت کوین بسیار محدود انجام مى شود و دلیل آن هم این است که حجم بیت‌کوین موجود بسیار محدود است براى اینکه با آن نفت خرید و فروش شود. در واقع با تشکیل هر بلوک در شبکه بین المللى بیت‌کوین ۵٠ بیت کوین جدید وارد چرخه مبادلات مى شود. این مبلغ را کسانی‌که به شبکه خدمات رسانى میکنند و بلاک ها را تهیه میکنند تعلق میگیرد که به این آدمها در اصطلاحات رایج miner مى گویند. درست همانند معدن کاران طلا که از شکافتن دل کوهها به طلا دست پیدا می‌کردند، معدن‌کاران بیت کوین نیز با کند و کاو در شبکه بیت کوین بلاک ها را استخراج میکنند و به همین دلیل است که به آنها miner گفته مى شود.
بر اساس پروتکل بیت کوین بعد از هر ٢١٠ هزار بلاک ، این مقدار به ٢۵ کاهش مى یابد و همین روند به صورت کاهشى ادامه مى یابد. اگر این سرى زمانى کاهشى را ، که یک فرمول ریاضى است ، محاسبه کنیم عددى بسیار نزدیک به ٢١ ملیون به دست مى آید که پس از آن بیت کوین جدیدى ایجاد نمى شود. حال شما فرض کنید که همین ٢١ ملیون در جریان باشد. بر اساس نوع بازار بیت کوین ، قدرت خلق بیت کوین جدیدى به جز توسط miner ها وجود ندارد. در حالی‌که در سیستم بانکى بانکها خودشان مى توانند بیش از چهار برابر پولى که دریافت میکنند خلق کنند. بنابراین حداکثر جمع بیت کوین رایج نهایتا ٢١ میلیون خواهد شد که اگر با قیمت ۴٠٠٠ تومان محاسبه کنیم در کل ٨۴ میلیارد دلار بیت کوین در جریان خواهد بود که هیچ گونه تناسبى با بازار نفت ندارد. خلاصه صحبتم این است که با بیت کوین نمى توان مقدار زیادى نفت واقعى خرید.
به همین خاطر است که وقتى شما CFD نفت را هم می‌خرید با leverage مى خرید. مثلا با یک مقدار معینى پول صد برابر مى توانید نفت بخرید. همان طور که گفتم این نفت واقعى نیست و در واقع contract for difference یا به اختصار CFD است . یعنى شما تنها روى تفاوت قیمت نفت معامله میکنید و نه نفت واقعى.اگر این بحث را به ایران تعمیم دهیم، نتیجه می‌گیریم که ایران نمى تواند از طریق بیت کوین تحریم هاى احتمالى خرید نفت را دور بزند.»
اولین باشید که نظر می دهید